Phân biệt rõ ràng các loại L2 của Ethereum Cuối năm nay, sau khi nâng cấp Fusaka của Ethereum, khả năng các L2 của Ethereum sẽ được chú ý nhiều hơn. Việc phân biệt các L2 của Ethereum chủ yếu dựa vào hai yếu tố sau: (1) Phương pháp xác thực: Optimistic / ZK (2) Địa điểm DA: Ethereum / DA bên ngoài (EigenDA, Celestia..) Theo đó, các loại L2 của Ethereum được chia thành 4 loại sau: 1. Optimistic Rollup - Phương pháp xác thực = Optimistic - DA = Ethereum L1 Dữ liệu L2 được cuộn lại trực tiếp trên Ethereum L1 và được thanh toán trên Ethereum. Không có xác thực riêng biệt từ L1, thanh toán được thực hiện một cách lạc quan và trải qua thời gian thách thức 7 ngày. Base, Optimisim, @arbitrum, v.v. thuộc loại này. 2. ZK Rollup - Phương pháp xác thực = ZK - DA = Ethereum L1 Dữ liệu L2 được cuộn lại trực tiếp trên Ethereum L1 và được thanh toán trên Ethereum. Bằng chứng ZK được cuộn lại trên Ethereum và được xác thực bằng hợp đồng Ethereum. Xác thực hoàn tất đồng thời với việc cuộn lại. ZKsync, Starknet, @katana, v.v. thuộc loại này. 3. Optimium - Phương pháp xác thực = Optimistic - DA = DA bên ngoài (EigenDA/Celestia..) Dữ liệu L2 được lưu trữ không phải trên Ethereum mà trên giải pháp DA bên ngoài hoặc tự lưu trữ. Chỉ có thanh toán trên mạng chính Ethereum, và phương pháp xác thực lạc quan được sử dụng giống như Optimistic Rollup. Arbitrum Nova thuộc loại này. Có thể nói đây là L2 không an toàn nhất. 4. Validium - Phương pháp xác thực = ZK - DA = DA bên ngoài (EigenDA/Celestia..) Dữ liệu L2 được lưu trữ không phải trên Ethereum mà trên giải pháp DA bên ngoài hoặc tự lưu trữ. Thanh toán diễn ra trên mạng chính Ethereum, và giống như ZK Rollup, bằng chứng ZK được xác thực bằng hợp đồng mạng chính Ethereum. Sophon, Lens, @Mantle_Official và sắp ra mắt @megaeth_labs thuộc loại này. Trong trường hợp này, có những dự án tuyên bố rằng họ là ZK Rollup chỉ vì họ xác thực bằng ZK, nhưng thực tế nếu không thực hiện DA trên Ethereum thì đó là Validium chứ không phải ZK Rollup. Nếu ai đó tuyên bố MegaETH là ZK Rollup, thì các bạn đã đọc bài viết này có thể nói rằng À, cái đó không phải ZK Rollup đâu.